Spor Psikolojisini "Sporda Psikoloji" Ekibi Anlattı

Spor psikolojisi kavramı, spordaki önemine rağmen günlük hayatta çok fazla karşımıza çıkan bir olgu değil. Spor psikolojisi, psikolojik faktörlerin sporcuların performansına olan etkilerinin yanında egzersiz ve sporun; sporcuların psikolojik gelişimine ve sağlığına olan etkilerini bilimsel verilere dayanarak araştırır. Yani bu açıdan ele alındığında spor psikolojisi, sporun her dalında sporcular, antrenörler, kulüp organizasyonları ve sporcu velileri de dahil olmak üzere çok geniş bir yelpazeyi kapsayan bir kavram. 

Tüm spor branşlarında olduğu gibi basketbolda da önemli bir yere sahip olan "Spor psikolojisi" konusunda profesyonellerden fikirler aldık. Oluşturdukları "Sporda Psikoloji" organizasyonu ile sporun psikolojik yönünde faaliyet gösteren iki değerli insan Ezgi Duyfem Kırılmaz ve Merve Öktem, bu söyleşimizde bize spor psikolojisine dair detaylardan bahsettiler. 

- Merhaba, ben Ezgi Duyfem KIRILMAZ. 8 yaşında basketbol oynamaya başladım. 14 yaşında Beşiktaş Jimnastik Kulübü basketbol altyapısına transfer oldum ve hayatım boyunca sporcu bursuyla okudum. Altyapılarda ve okul takımlarında, yaklaşık 20 bölge ve Türkiye şampiyonasında bulundum. Aktif olarak oynamayı bıraktıktan sonra ise basketbol antrenörlüğü yapmaya başladım. Halen Basketbol SES bünyesinde yetişkin kadın takımları çalıştırıyor, bireysel performans geliştirme coachluğu yapıyorum. Hem oyuncu hem antrenör olarak psikolojinin önemini fark edip akademik kariyerimi buna göre planlama kararı aldım. Ticaret Üniversitesi Psikoloji Bölümünü bitirdikten sonra Bilgi Üniversitesi ve Medipol Üniversitesinde Uygulamalı Spor Psikolojisi Eğitimlerimi tamamladım. Halen basketbol antrenörlüğü ve psikolog olarak spor psikolojisi alanında çalışmalarımı sürdürüyorum.

- Merhaba, ben Merve ÖKTEM. Spor ile tanışmam ilkokul zamanımda Fenerbahçe Spor Kulübü'nde basketbol oynamam ile başladı. Ortaokula geldiğimde ise yüzme ile ilgilenmeye başladım, aynı zamanda kısa mesafe koşularına katıldım. Üniversite zamanımda ise lisanslı olarak hentbol oynadım. Halen Basketbol SES Yetişkin Kadın Takımlarında aktif olarak spora devam etmekteyim. Yeditepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü mezunuyum. Bölümümün ardından klinik psikoloji alanında Bütüncül Psikoterapi Eğitimine başladım ve halen devam etmekteyim. Spor psikolojisi alanında ise Medipol Üniversitesi'nde Spor Psikoloji Uygulamaları Eğitimi aldım, bunun yanı sıra Galatasaray Spor Kulübü altyapı futbol alanında eğitim ve stajımı sürdürmekteyim.

Biz hali hazırda üniversitenin ilk zamanlarından beri tanışan, birbirine danışan, ortak spor alanlarında bulunmuş eski iki arkadaşız. Alanımız psikolojiyi hayatımız için önemli bir yer tutan sporla birleştirmeyi ikimiz de istiyorduk, bu isteğimizi daha güçlü gerçekleştirmek adına ortak çalışma kararı aldık. Bu işe fikir ve eğitim olarak uzun zamandır yatırım yapsak da resmi olarak Ocak 2018 itibariyle "Sporda Psikoloji" doğdu diyebiliriz. Tüm bilimlerde olduğu gibi bu alanda da kendini geliştirmenin sonu yok. Biz de hem çalışıyor hem de öğrenmeye devam ediyoruz.

Yurt dışında spor psikolojisi kavramı daha eskiye dayandığı için daha önemli bir yere sahiptir. Ancak Türkiye'de henüz o denli yaygın değil. Yine de çok ümitsiz bir tablodan söz etmek istemeyiz Ülkemizde de yavaş yavaş spor psikolojisinin önemi fark edilmekte. Birçok hocamız bireysel çabalarıyla alanı genişletmeye duyurmaya çalışmaktadır. İzinden gittiğimiz hocalarımız Arda Coşkun, Beren Çetiner Kayrak ve Mustafa Aydın gibi değerli isimleri örnek gösterebiliriz. Spor psikolojisi alanında yer etmiş hocalarımız veya alana yeni giren tüm meslektaşlarımızda olduğu gibi biz de aslında ilk önceliği alanı tanıtmak ve ön yargıları kırmak olarak hedefliyoruz.

Verdiğiniz örnekle ilgili konuşmak gerekirse, evet toplum olarak süreçten ziyade sonuç odaklıyız gibi bir genelleme yapılabilir. Elbette istisnaları vardır. Ancak şöyle örneklendirebiliriz, hiçbir sporcu veya takım, tek antrenman yapıp bırakın şampiyon olmayı, şampiyonluk maçına dahi çıkamaz. Bunun arka planında uzun süreli, belirli bir sistem dâhilinde planlanmış antrenman ve çalışmalar vardır. Bu sebepten dolayı kısa süre içerisinde sonuç beklemek spor camiası içindeki herkese yapılan en büyük haksızlıktır. Aynı şekilde psikoloji ayağında da uzun soluklu, sistemli ve planlı bir çalışma fark yaratabilir.

Girişim Akademi Spor Kulübü, basketbol, voleybol ve masa tenisinde çalışmalarına devam eden, yenilikçi, oyuncularının sağlığıyla ve eğitimiyle de yakından ilgili, vizyon sahibi bir altyapı kulübü ve spor okuludur. Bizi onlarla çalışmaya çeken unsular da işte bu saydığımız profesyonel yaklaşımlardır. Daha ilk sezonunda olmasına rağmen oyuncularının sağlığı için önemli spor hekimleriyle ve beslenme konusunda da Anadolu Sağlık ile anlaşmalı olması bizim için çok kıymetli değerler. İlk önce, Sporda Psikoloji olarak düzenli bir takip ve gözlem ile çalışmalarımızın daha verimli olacağını kendilerine anlattık. Sonrasında oyuncuların gizliliğinden, kulüp ile işbirliği yapsak bile özerk olarak çalışacağımızdan, oyuncuların yanı sıra antrenör ve yöneticiler üzerinde de gözlem ve çalışmalar yapacağımızdan bahsettik. Girişim Akademi de bizimle aynı görüşleri paylaştığını belirtti. İşbirliğimiz dahilinde, 3 branşta da kulüp takımlarında ve spor okulunda bulunan tüm oyuncuları gözlemlemeye, takip etmeye ve dönem dönem eğitimler vermeye çalışıyoruz. Planlamalarımız arasında sporcu, veli ve antrenör eğitimleri ile spor psikolojisi uygulama çalışmaları var. Ayrıca ek olarak bireysel danışmanlık desteği almak isteyen sporcu ve sporcu velilerine yardım etmekteyiz.

Yakın tarihe kadar spor kulüplerinde tıp hekimlerinin de bulunması gereksiz bulunan bir şeyken artık tüm profesyonel kulüplerde hatta amatör ve altyapı kulüplerinde de doktorların varlığını görmekteyiz. Sporcuların bütünsel sağlığı ve spor organizasyonlarının devamlılığı açısından doktor, fizyoterapist, masörlerin yanı sıra beslenme uzmanı ve psikologların varlığının elzem olduğu yakın zamanda anlaşılacaktır diye düşünüyoruz. Burada bahsi geçen psikologların halk arasındaki algılanan sorun odaklı psikologlar olmadığını veya sadece motivasyona dayalı performans geliştirme uzmanları olarak da görülmemeleri gerektiğini vurgulamalıyız.

Gönül ister ki sporda psikolojik destek düzenli programlı bir şekilde ilerlesin, böylece en verimli haline ulaşabiliriz diye düşünmekteyiz. Ancak tabi ki kriz anlarında da buna başvurmak en doğal süreçtir. Somut bir benzetmeyle bunu diş sağlığı üzerinden de anlatabiliriz, ideal olan düzenli olarak hekim kontrolünde olmaktır ancak genel olarak diş ağrıyıp çürümediği sürece uzmana gidilmez.

Öncelikle az önce de bahsettiğimiz gibi spor alanında psikologlara yanlış ve önyargılı bakmamalıyız. Maalesef ki toplumumuzda genel olarak psikolojiye ve psikologlara karşı bakış açısı önyargılı. Psikolojik destek almaya karşı ters bir görüş hâkim. Her ne kadar bu son yıllarda değişse bile, hâlâ psikolojik yardım aldığını saklayan gizleyen insanlar olduğunu görüyoruz. Oysa ki bu fiziksel bir sorunda doktora gitmemiz kadar doğal bir şey. Bu yanlış görüşün devamı olarak spor alanına geçtiğimizde de, biz spor yapıyoruz psikologla işimiz yok bizim sorunumuz yok gibi yanlış, eksik yaklaşımlar görüyoruz. Ancak spor alanında fiziksel yatırımın yani fiziksel çalışmaların yanı sıra psikolojik yatırımların, psikolojik becerilerin önemini de kimse yadsıyamaz. Var olan her sorunun veya her psikolojik özelliğin sporda yansımasını görürüz. Bunun içindir ki, sporda fark yaratmak için fiziksel çalışmaların yanı sıra psikolojik çalışmaların da yapılması gerekmektedir. Aynı antrenörle çalışan, aynı antrenmanı yapan, aynı sürelerdir bu işin içinde olan ve ortalama bir aile-sosyal hayatı olan takım arkadaşlarını ele aldığımızda, ne kadar yakın özelliklere sahip olsalar bile, farklı tepkiler farklı performanslar gösterebilmektedirler. Burada sporcuların psikolojik özellikleri devreye girmektedir. Güzel haber, fiziksel becerilerimizi geliştirdiğimiz gibi psikolojik becerilerimizi de geliştirebiliriz. İşte bu noktada sporcuların bireysel olarak destek alabilecekleri spor alanındaki psikologlara yönelmesini elbette tavsiye ederiz.

Özellikle 18 yaş altı sporculardan bahsettiğimizde ilk önce çocukların-ergenlerin spor yapma hakkı olduğu kadar yapmama haklarının da olduğunu unutmamalıyız. Hiçbir çocuğu spor yapmaya ya da istemediği bir branşı yapmaya zorlamamalıyız. Sporcu velileri bu noktada kendi hayal ve arzularını bir kenara bırakmalı, spor yapma kararını çocuklarına bırakmalılar. Spor yapmak isteyip yapamamış veya yarım kalmış spor hayatlarını çocuklarıyla tatmin etmeye çalışan velilerin çocuklarına yarar değil zarar verdiklerini vurgulamak isteriz. Tabii ki olumlu sağlıklı ve spor yapan rol model aileleri olup çocuklarımızı spor yapmaya teşvik etmeliyiz. Bir diğer konu ise okul-spor ikilemi. Eğitim sistemimizde sporu devam ettirmek zaman zaman sıkıntı yaratsa bile, özellikle genel sınavların yapıldığı senelerde, çocuklarımızı planlama programlama konusunda yardımcı olarak spor hayatlarını devam ettirmeleri için desteklemeliyiz. Spor yapan çocukların, yapmayan çocuklara oranla fiziksel sağlıklarının yanında psikolojik sağlıklarının da daha iyi olduğunu gösteren araştırmalar mevcuttur. Ayrıca akademik hayata olumlu destek verecek psikolojik özellikler ve beceriler de spor yardımıyla kazanılabilir. Sporcu-antrenör ve sporcu velisi üçgeninde, sporcu velilerinin de bilinçlenmesi, spor psikolojisi alanından yararlanması sporcuyu ve spor alanını ileri taşıyacaktır.

Öncelikle spor psikolojisi alanıyla ilgilenip, sayfanızda "sporda psikoloji" ekibine yer verdiğiniz için çok teşekkür ederiz. Yavaş yavaş spor psikolojisine verilen önemin arttığını görüyoruz, bu bizleri çok mutlu ediyor, umutlandırıyor. İnanıyoruz ki ileriki zamanlarda spor psikolojisinin dokunduğu çevre daha da genişleyecek.